Napomena: zajednice su poređane prema broju stanovnika. Kancelarija za Zajednice se izvinjava zbog sadržaja koji je u procesu ažuriranja.
Albanska zajednica u celini je većinska zajednica na Kosovu.
Opštine u kojima su Albanci u manjini su sledeće:
Večina kosovskih Albanaca su muslimani, iako postoje nekoliko sledbenika islamske sekte derviša, poznate kao bektašije, a neki praktikuju katolicizam. Iako se izveštaji, koji se tiču proseka, razlikuju.2 postoji još jedan mali broj albanskih pravoslavaca.
Kosovski Albanci govore albanski standardni jezik. Albanski jezik je jedan od dva zvanična jezika Kosova, zajedno sa srpskim.
Politička zastupljenost U svakoj od one četiri opštine u kojima su Albanci manjina, politička zastupljenost Albanaca predstavlja problem. Nakon što je Srpska zajednica bojkotovala zvanične izbore iz novembra 2007. godine, Specijalni predstavnik Generalnog sekretara (SPGS) imenovao je nekoliko Albanaca u zvanične institucije u Štrpcu i u Zubinom Potoku (5 odnosno 2, tim redom). Bezbednost i sloboda kretanja U Zubinom Potoku, u toku prethodne godine dogodilo se nekoliko manjih međuetničkih incidenata, ali Albanska zajednica slobodno može da se kreće po selu Čabru i po drugim delovima Kosova. Privreda U Leposaviću stopa nezaposlenosti među Albancima je veoma visoka, oko 90%. To se pripisuje nedostatku kvalifikacija, nedostatku pristupa informacijama u vezi radnih mesta, i nepostojanju preduzeća koja bi poslovala u opštini. U Štrpcu, stopa nezaposlenosti među Albancima je nešto malo niža, oko 65-75%, što se može pripisati drastičnom padu aktivnosti u sektoru turizma posle rata i nepostojanju velikih industrija u opštini. U Zubinom Potoku, stopa nezaposlenosti je osrednja, oko 60%, i većina Albancima je zaposlena u sektoru poljoprivrede i sektoru malih preduzeća u regionu Mitrovice. U stvari, ekonomska situacija u opštini je izuzetno nepovoljna; ima veoma malo investicija i prilika za zapošljavanje. U Zvečanu ne postoje brojke o stopi nezaposlenosti među Albancima. Ukupno posmatrano, najveći ekonomski problemi sa kojima se suočava ova opština su nedostatak investicija i odsustvo privatnih preduzeća. Obrazovanje Što se tiče Leposavića, Zubinog Potoka i Zvečana, svaka od tih opština ima samo po jednu osnovnu školu koja pruža nastavu na albanskom jeziku. Za visoko obrazovanje, albanski studenti moraju da putuju u Prištinu i Mitrovicu. Prema tome, najveći problemi za albansku zajednicu u tim opštinama je nepostojanje visokog obrazovanja na albanskom jeziku. U Štrpcu postoje objekti za predškolsko obrazovanje, za osnovno i srednje obrazovanje, kako na albanskom jeziku tako i na srpskom. Pristup zdravstvenoj zaštiti U načelu, albanska zajednica nije prijavila probleme ni teškoće koji se tiču pristupa bilo koje zajednice, mada su složenije lekarske procedure povezane sa zahtevom da se putuje na neku veću kliniku u nekoj drugoj oblasti.
1 Procenti se odnose na stanovništvo u opštini 2 Autor Vikers, u svojoj knjizi iz 1998. godine Between Serb and Albanian (Između Srba i Albanaca) izjavio je da su 10 posto od 2 miliona Kosovaca katolici (xvii), a to je rečeno i u delu Yugoslavia: A Country Study (Jugoslavija: Studija o zemlji) (1992, 87). Drugi izvori navode da je broj kosovskih katolika samo 50-70,000 (Hall 1992, 87; MRG 1997, 252; The Washington Post, 15. mart 1998. godine).
Većina Srba na Kosovu živi na severu koji je nastanjen Srbima ili u monoetničkim enklavama u drugim delovima Kosova. Približno jedna trećina njih živi u opštinama sa srpskom većinom, u Zvečanu (95% stanovništva u opštini), u Leposavicu (95%), u Zubinom Potoku (89,4%) i u severnom delu Mitrovice (90%). Južno od reke Ibar, Srbi čine većinsko stanovništvo u Štrpcu (75%) i Novom Brdu (40%). Preostali deo pripadnika Srpske zajednice rasejan je po selima po celom Kosovu i oni čine izmedu 5% i 20% stanovništva u u sledećim opštinama:
Srbi čine izmedu 0.01% i 5% od stanovništva u opštini:
Srpska zajednica je druga po veličini zajednica na Kosovu. Srbi na Kosovu čine oko 6% od ukupnog stanovništva u zemlji, što se poklapa sa njihovim ukupnim brojem od oko 114.000. Međutim, treba imati u vidu da ne postoje odgovarajući podaci koji bi proistekli iz popisa stanovništva, tako da ove demografske podatke treba uzeti veoma obazrivo. Što se tiče vere, za srpsku zajednicu na Kosovu pravoslavlje i Srpska pravoslavna crkva i dalje imaju ključno mesto u današnjem srpskom identitetu. Veliku vrednost predstavljaju veliki broj značajnih srpskih manastira i crkava izgrađenih na Kosovu u trinaestom i četrnaestom veku, a naročito preseljenje sedišta Srpske pravoslavne episkopije u Peć, krajem trinaestog veka. Veliki broj ovih crkava i manastira još uvek postoji na Kosovu i smatra se važnim delom srpske kulturne baštine.
Srpska zajednica na Kosovu govori srpskim jezikom, koji je pored albanskog, jedan od dva službena jezika u Republici Kosovo.
Bezbednost i sloboda kretanja
Na celom Kosovu, Kosovska policija (KP) i KFOR zaduženi su za bezbednost. Bezbednosno stanje je prilično stabilno i nije bilo prijavljenih većih međuetničkih incidenata.
Privreda U opštinama u kojima srpska zajednica čini preko 40% stanovništva opštine, stopa nezaposlenosti unutar ove zajednice kreće se između 40% i 75%; izuzetak od toga je Novo Brdo, gde je nezaposlenost među Srbima oko 90% (ova opština ima izuzetno visoku stopu nezaposlenosti, čak i u poređenju sa opštom stopom nezaposlenosti u zemlji). Smatra se da je to rezultat različitih činilaca:
Međutim, iako je ta stopa nezaposlenosti nesumnjivo visoka, ona nije toliko visoka u oblastima u kojima je srpsko stanovništvo nešto manje prisutno. Ta viša stopa zaposlenosti skoro sasvim sigurno je rezultat mogućnosti za zapošljavanje u srpskoj opštinskoj upravi.
U oblastima u kojima srpska zajednica čini između 5% i 20% od stanovništva u opštini, stopa nezaposlenosti među Srbima je nešto malo veća, i kreće se između 75% i 90%; ovde je izuzetak Kamenica, gde se procenjuje da je stopa nezaposlenosti između 55 % i 65%. To se može pripisati činiocima kao što su:
Međutim, u opštinama u kojima srpska zajednica čini između 0,01% i 5% od stanovništva u opštini, stopa nezaposlenosti među Srbima je posebno visoka, i kreće se između 90% i 100%.
Obrazovanje U nekim opštinama postoje samo jedna do dve osnovne škole na albanskom jeziku (u Leposaviću, Zvečanu i Zubinom Potoku), dok u drugim opštinama taj sistem radi paralelno sa ukupnim obrazovnim sistemom na albanskom (u Novom Brdu i Štrpcu). U svim tim opštinama nudi se obrazovanje na srpskom jeziku na predškolskom nivou i nivou osnovnog i srednjeg obrazovanja. U nekim opštinama organizovano je i tercijarno obrazovanje na srpskom jeziku (u Leposaviću i Zubinom Potoku). Ovde je izuzetak Novo Brdo, gde je na raspolaganju javno obrazovanje samo na nivou osnovnog obrazovanja. Za nastavak školovanja, većina Srba ide u Gračanicu, Mitrovicu ili Vranje u Srbiji. U opštinama u kojima Srbi čine između 5 i 20% stanovništva, paralelni sistem obrazovanja je na raspolaganju na srpskom jeziku, obično na srednjem nivou. Medjutim, za viši sistem obrazovanja, Srbi imaju potrebu da putuju van njihovih opština, kao što su (Graçanicë/Gračanica, Mitrovicë/Mitrovica, Prishtinë/Priština; Bujanovac, Vranje ili Niš u Srbiji. Najvažniji problemi sa kojima se suočava srpska zajednica u pogledu obrazovanja su sledeći:
Otprilike jedna polovina opština u kojima Srbi čine između 0,01% i 5% stanovništva opštine, nastava na srpskom jeziku je ili dostupna (u Uroševcu Podujevu i Prizrenu) ili je dostupna samo za osnovno obrazovanje (u Dečanu i Klini). U tim opštinama, najveći problem za srpsku zajednicu je bez sumnje nepostojanje nastave na srpskom jeziku.
Pristup zdravstvenoj zaštiti Na celom Kosovu, pripadnici srpske zajednice koriste paralelni sistem zdravstvene brige i mogu da komuniciraju na svom jeziku sa stručnjacima za zdravstvenu zaštitu. Glavno pitanje je njihov pristup i tretiranje što se tiče složenijih bolesti za koje je često potreban određeni novčani iznos za putovanje, međutim ovaj problem nije ograničen samo na srpsku zajednicu
Pristup drugim javnim institucijama U većini opština, srpska zajednica ima malo ili nema nimalo problema da pristupi javnim institucijama, jer su u mogućnosti da komuniciraju sa službenicima u institucijama i uzmu dokumentaciju na srpskom jeziku (kao službenom jeziku na Kosovu).
Turska zajednica na Kosovu nalazi se uglavnom u opštinama Prizren (6,9%)1, Mitrovica (3%, pretežno u gradu Mitrovici, ali 0% na severu) i Istok (3,33%, mada su u ovu brojku uračunati i Bošnjaci). Manji broj pripadnika turske zajednice živi u ovim gradovima:
Na Kosovu je nekad živeo veliki broj pripadnika turske zajednice od Otomanskog osvajanja u četrnaestom veku. U principu, ova zajednica je održiva, integrisana u kosovsko društvo i aktivna u svim aspektima kulturnog, društvenog i političkog života.
Zbog toga što ne postoje pouzdani statistički podaci, demografski podaci o kosovskim Turcima bili su predmet rasprave i distorzije, tako da ih treba tretirati uz dozu opreznosti. Procenjuje se da je broj pripadnika turske zajednice oko 1% od ukupnog broja stanovništva Kosova, što znači oko 19.000 ljudi. Njhihov broj je znatno smanjen zato što su mnogi Turci pobegli u Tursku da bi na taj način izbegli ili rat ili nezaposlenost.
Turci na Kosovu govore jednim lokalnim dijalektom turskog jezika, ali po pravilu govore još i albanski i srpski.
Politička zastupljenost Direktna politička zastupljenost turske zajednice u opštinskim institucijama je minimalna:
Naravno, sve zajednice zastupljene su u velikoj meri u opštinskim komisijama za zajednice i u opštinskim kancelarijama za zajednice; a u Gnjilanu, predsednik Komisije za zajednice je pripadnik turske zajednice.
Bezbednost i sloboda kretanja Turska zajednica nije prijavila nikakve probleme što se tiče bezbednosti i izgleda da je ova zajednica zadovoljna radom snaga bezbednosti, uključujući Kosovsku policiju.
Privreda Ima malo informacija o stopi nezaposlenosti u turskoj zajednici, možda zato što se često ne pravi razlika u podacima koji se tiču Turaka i onih koji se odnose na Albance. U onim opštinama za koje postoje podaci, brojke se veoma mnogo razlikuju, od jedne neuobičajeno male brojke od 35% (u Prištini) do neke standardne brojke koja se kreće od 70% (u Mitrovici) do 90% (u Uroševcu). U zavisnosti od jedne opštine do druge, pripadnici zajednice su zaposleni uglavnom u sektoru poljoprivrede (u Gnjilanu), u malim preduzećima, privatnom sektoru (u Prištini), i jedan manji broj u javnom sektoru. Glavni problemi sa kojima se suočavaju pripadnici zajednice u svojim opštinama su sledeći:
Obrazovanje Opštine u kojima živi veći broj pripadnika turske zajednice nude nešto malo javne nastave na turskom jeziku (u Gnjilanu, Mitrovici i Prizrenu). Međutim, u nekoliko opština ta mogućnost postoji samo za nivo osnovnog obrazovanja (u Mitrovici), dok je u nekim drugim opštinama to viđeno kao problem lošeg kvaliteta u srednjem obrazovanju (u Prizrenu). Sve u svemu, najveći problemi sa kojima se suočava turska zajednica u vezi sa pristupom obrazovanju su sledeći:
Pristup zdravstvenoj zaštiti Turska zajednica nije prijavila nikakve veće probleme u pogledu pristupa uslugama zdravstvene zaštite.
Pristup drugim javnim institucijama U Gnjilanu, gde je turski jezik jedan od službenih jezika, ne objavljuju se sva službena dokumenta na turskom jeziku. Pripadnici zajednica su prema tome suočeni sa teškoćama u komunikaciji sa službenicima u javnim institucijama, jer neki od državnih službenika ne govore turski jezik.
1 Treba imati u vidu da je ovaj podatak bio tačan samo do osnivanja opštine Mamuša u kojoj je nastanjeno tursko stanovništvo (videti deo IV.B).
Bošnjačka zajednica je brojčano najviše zastupljena u Prizrenu, gde čini oko 10.01% od stanovništva u opštini, uglavnom u gradu Prizrenu, u Župi i seoskim područjima oko Prizrena, i u Dragašu, gde čini oko 25% stanovništva (mada treba imati u vidu da ova brojka obuhvata i zajednicu Goranaca), gde uglavnom žive u regionu Gore. U drugim opštinama, bošnjačka zajednica je veoma mala, i u njima čini između 0,02% i 4% od stanovništva u opštini:
Pripadnici bošnjačke zajednice koji žive na Kosovu su muslimani. Bošnjaci danas na Kosovu mogu da se podele u dve grupe. Prvu grupu čine oni koji su migrirali na Kosovo i došli u različitim vremenskim periodima iz Bosne, Crne Gore i u najvećem broju iz Sandžaka, naročito posle okončanja otomanske vladavine u ovom regionu. Ta grupa okupljena je u okolini regiona Peći, Istoka i Mitrovice, i u manjoj meri, u Prištini. Druga grupa sastoji se od onih koji su tradicionalno živeli uglavnom u regionima Prizrena, Dragaša i Župe. Smatra se da Bošnjaka ima oko 57.000, što je broj koji iznosi oko 3% od ukupnog kosovskog stanovništva.
Jezik kojim govori bošnjačka zajednica je bosanski. Politički raspad Jugoslavije bio je praćen i jezičkom podelom unutar onoga što je ranije bilo poznato pod imenom 'srpsko-hrvatski jezik' odakle su proistekla tri 'nova' jezika: bošnjački, srpski i hrvatski.
Politička zastupljenost
U tri opštine u kojima pripadnici bošnjačke zajednice čine oko 4% stanovništva u opštini, postoji snažna zastupljenost Bošnjaka u opštinskim institucijama.
Postoji i izvesna neposredna zastupljenost u manjim oblastima u kojima žive pripadnici bošnjačke zajednice. Na primer, u Istoku, izabran je jedan (1) predstavnik bošnjačke zajednice u opštinsku skupštinu, dok se za Uroševac kaže da su dva (2) Bošnjaka zaposlena u opštinskoj vlasti. Naravno, sve zajednice zastupljene su u velikoj meri u opštinskim sistemima preko opštinskih komisija za zajednice i opštinskih kancelarija za zajednice. Pored toga, u oblastima u kojima nevećinske zajednice čine više od 10% od ukupnog stanovništva u opštini, opšte interese zajednice u opštinskim skupštinama zastupaju još i po jedan zamenik predsednika komisije za zajednice i zamenik predsednika opštine za zajednice, mada treba imati u vidu da na tim mestima može da bude predstavnik bilo koje zajednice, a ne obavezno bošnjačke zajednice.
Bezbednost i sloboda kretanja Bošnjačka zajednica nije prijavila nikakve veće probleme u pogledu bezbednosti i izgleda da je ova zajednica zadovoljna radom snaga bezbednosti, uključujući Kosovsku policiju. Podaci iz OEBS-a govore da je u poslednje vreme zastupljenost Bošnjaka prosečna, ali sporadična (u Kosovom Polju 2 od 62; u Leposaviću 1 od 54). S vremena na vreme, opšta napeta bezbednosna situacija može da ima negativan uticaj na slobodu kretanja svih zajednica u datoj opštini (npr. u Mitrovici, ili Obiliću). Pored toga, postoje izveštaji o diskriminaciji od strane većinske zajednice, ali ti izveštaji su neodređeni i ne navode konkretno neku zajednicu koja je bila diskriminisana (Dragaš).
Privreda Podaci o stopi nezaposlenosti unutar bošnjačke zajednice su retki, ali pregled brojki koje su dostupne ukazuje na to da se ova stopa kreće od 75% do 95% u svim opštinama u kojima je prisutna ova zajednica. U zavisnosti od jedne opštine do druge, pripadnici zajednice zaposleni su uglavnom u sektoru poljoprivrede (u Dragašu), rade fizičke poslove (u Đakovici), imaju mala preduzeća, a u manjem broju prisutni su u javnom sektoru u zvaničnim institucijama Republike Kosovo.
Glavni problemi sa kojima se suočavaju zajednice su sledeći:
Zajednice u Mitrovici i u nekoliko susednih opština navele su pored nabrojanog još i ponovo otvaranje zatvorenog rudnika Trepče na severu kao jedan od ključnih činilaca koji utiče na stopu nezaposlenosti.
Obrazovanje Na područjima u kojima bošnjačka zajednica čini više od 4% stanovništva, na raspolaganju je više obrazovnih objekata u kojima se nastava odvija na bosanskog jeziku. U Prizrenu, na primer, javno obrazovanje organizovano je od predškolskog nivoa do osnovnog i srednjeg obrazovanja, na albanskom, bosanskom i turskom jeziku. U zvaničan sistem javnog obrazovanja upisano je 3495 Bošnjaka, a u njemu je zaposleno 315 Bošnjaka. Međutim, prema rečima opštinske uprave, u decembru 2008. Godine, nepostojanje srednjeg obrazovanja, visokog kvaliteta obrazovanja na bošnjačkom i na turskom jeziku, ocenjeno je kao problem. U Peći, zvanični kosovski državni školski sistem pruža nastavu kako na albanskom tako i na bošnjačkom jeziku, što se tiče osnovnog i srednjeg stepena obrazovanja. U obrazovnim institucijama upisan je 1001 Bošnjak, a u njemu je zaposleno 90 Bošnjaka. U Istoku, iako bošnjačka zajednica čini samo 3% stanovništva u opštini (zajedno sa turskom zajednicom), postoje dve osnovne i srednje škole na bosanskom jeziku. Izuzetak predstavlja Dragaš, gde je dostupna nastava samo na albanskom i srpskom jeziku, uprkos prisustvu znatnijeg broja pripadnika bošnjačke zajednice u toj opštini (25%, zajedno sa goranskom zajednicom). Procenjuje se da je oko 70% učenika Bošnjaka i Goranaca uključeno u obrazovni sistem na albanskom jeziku.
Takođe vredi napomenuti da je u periodu od 1999. – 2001. godine u Đakovici postojao jedan razred na bosanskom jeziku, sa šest do sedam učenika, ali je zatim bio ugašen zbog malog broja učenika i nedostatka sredstava za plate nastavnog osoblja.
U drugim opšptinama, bošnjački studenti uključeni su u zvanični javni obrazovni sistem. Opšti problemi sa kojima se suočavaju zajednice u napred navedenoj opštini obuhvataju:
Pristup zdravstvenoj zaštiti Bošnjačka zajednica nije prijavila nikakav problem koji se odnosi na pristup uslugama zdravstvene zaštite. Pristup drugim javnim institucijama Ukupno gledano, bošnjačka zajednica nije prijavila nikakav problem koji se odnosi na pristup drugim javnim institucijama. Više pripadnika te zajednice prijavilo je da ima teškoća koje se tiču fizičkog pristupa institucijama, uobičajeno zbog nedostatka prevoza.
U Prizrenu, bilo je izveštaja da su pripadnici ove zajednice bili suočeni sa teškoćama pri komunikaciji sa službenicima u javnim institucijama, mada ne izgleda da je ovaj problem raširen.
U nekoliko opština, pripadnici romske zajednice čine izneđu 2% i 5% stanovništva u opštini:
U drugim oblastima romska zajednica čini 1% ili manje od ukupnog broja stanovništva u opštini:
U vreme 1990-ih godina, romska zajednica bila je prvobitno podeljena na tri zasebne grupe, i svaka od njih pretendovala da se jasno razlikuje od druge dve. Oni koji su govorili albanski jezik kao svoj jezik izjašnjavali kao Aškalije ili Egipćani. Oni koji se danas smatraju Romima na Kosovu uglavnom govore srpski ili romski kao svoj glavni jezik. Posle više nesporazuma, UNMIK je svim tim trima grupama priznao pravo da se izjasne o svojoj pripadnosti. Uprkos širem procesu asimilacije u odnosima sa većinskim stanovništvom, bilo da je albansko ili srpsko, osnovi kulture zajednica RAE (Roma, Aškalija i Egipćana) su opstali, uglavnom u obliku folklornih ansambala i muzičkih priredbi. Važnu ulogu u očuvanju te kulture imao je neprestani napor romske zajednice na razvoju jednog standardizovanog romskog jezika. Danas, Romi na celom Kosovu žive uz Srbe u opštinama kao što je Gračanica, uprkos tome što doživljavaju marginalizaciju od srpske strane. Ukupno gledano, Romi se suočavaju sa institucionalnom diskriminacijom i nepriznavanjem njihovih osnovnih društvenih i ekonomskih prava, i prema pravilu žive od novca koji im šalju članovi porodica iz inostranstva, od fizičkih poslova ili od rada u poljoprivredi u skromnom obimu.
Romi na Kosovu običnu govore ili romski ili srpski jezik kao svoj osnovni jezik, iako u nekoliko opština dominiraju oni koji govore albanski (npr. u Kačaniku i Mališevu). U toku je rad sa romskom zajednicom na izradi standardizovanog romskog jezika.
Politička zastupljenost Ni u jednoj od opština u kojima žive Romi ne postoji njihova neposredna zastupljenost. U nekoliko opština, Romi su zaposleni u veoma malom broju kao državni službenici u lokalnim upravama (u Orahovcu 1; u Uroševcu 2). Naravno, sve zajednice zastupljene su u velikoj meri u opštinskim komisijama za zajednice i u opštinskim kancelarijama za zajednice, iako ni u jednoj od opština u navedenim institucijama, ne rukovodi neki pripadnik romske zajednice. U oblastima u kojima nevećinske zajednice čine više od 10% od ukupnog stanovništva u opštini, opšte interese zajednice u opštinskim skupštinama zastupaju još i po jedan zamenik predsednika komisije za zajednice i zamenik predsednika opštine za zajednice. I u ovom slučaju, ni u jednoj opštini ta mesta ne drži ni jedan pripadnik romske zajednice.
Bezbednost i sloboda kretanja Pripadnici romske zajednice prijavili su da imaju probleme u opštinama Obilić i Priština. Delimično zbog takvih incidenata, većina pripadnika zajednica u tim opštinama suočava se sa izvesnim ograničenjem slobode kretanja, mada treba napomenuti da se sa tim problemima ne suočavaju svi pripadnici romske zajednice. U opštini Priština, nekoliko pripadnika romske zajednice izjavili su da se osećaju nebezbedno da idu u grad Prištinu. Privreda Brojke o nezaposlenim pripadnicima romske zajednice su posebno visoke, čak i kad se uporede sa standardima na Kosovu. U napred pomenutim opštinama, stopa nezaposlenosti Roma kreće se od 95% do 100%. Pripadnici ove zajednice po pravilu žive od novca koji im šalju članovi porodica iz inostranstva, od fizičkih poslova ili od rada u poljoprivredi u skromnom obimu; neki od njih su uspeli da nađu zaposlenje u zvaničnom javnom sektoru. Ovako visoka stopa nezaposlenosti pripisuje se teškom društveno-ekonomskom položaju Roma, njihovom nedostatku kvalifikacija, nedostatku informacija o prilikama za zapošljavanje i institucionalnoj diskriminaciji. Obrazovanje Pripadnici romske zajednice pohađaju školovanje u zvaničnom obrazovnom sistemu. Pored toga što se nastava po pravilu pruža na albanskom odnosno na srpskom jeziku, u paralelnim strukturama u Obiliću, Kosovom Polju i u severnom delu Mitrovice organizovani su i kursevi na romskom jeziku. Pa ipak, stopa napuštanja školovanja među romskim devojčicama je najviša od svih drugih zajednica, i pripisuje se kulturološkim i socijalnim aspektima te zajednice kao i diskriminaciji i niskoj društvenoj vrednosti koja se dodeljuje obrazovanju od strane više pripadnika zajednica RAE, kao i njihovom teškom ekonomskom stanju. Pristup zdravstvenoj zaštiti U opštinama u kojima su Albanci većina, pripadnici romske zajednice govore albanski i imaju pristup zdravstvenim institucijama (u Kačaniku i Mališevu). Pristup drugim javnim institucijama Pripadnici romske zajednice nisu prijavili nikakav problem koji se tiče pristupa drugim javnim institucijama. Ostali problemi Na celom Kosovu, jedan od najvećih problema sa kojima se suočavaju zajednice RAE je to što nemaju dokumenta o vlasništvu.
Geografska rasprostranjenost Veliki broj pripadnika zajednice Aškalija nalazi se u Kosovom Polju, gde čine 9,57% stanovništva u opštini (u gradu Kosovo Polje i u selima Dobri Dub i Nakarade). Zajednice Aškalija čine između 0.02% i 2.5% stanovništva u opštinima:
Kultura i vera Aškalijska zajednica vodi poreklo iz Persije. Aškalijama je maternji jezik najčešće albanski. Pripadnici ove zajednice su pretežno muslimani. Jezik Zajednica Aškalija na Kosovu govori albanskim jezikom. Najvažniji problemi sa kojima se suočavaju Politička zastupljenost Direktna politička zastupljenost aškalijske zajednice u opštinskim institucijama je minimalna:
Naravno, sve zajednice zastupljene su u velikoj meri u opštinskim komisijama za zajednice i u opštinskim kancelarijama za zajednice. Pa ipak, treba imati u vidu da, zbog malog broja pripadnika zajednica koji žive u toj opštini, u Suvoj Reci ne postoji opštinska Kancelarija za zajednice. U nekim opštinama, predsednici opštinskih komisija za zajednice su pripadnici zajednice Aškalija.
U oblastima u kojima nevećinske zajednice čine više od 10% od ukupnog stanovništva u opštini, opšte interese zajednice u opštinskim skupštinama zastupaju još i po jedan zamenik predsednika komisije za zajednice i zamenik predsednika opštine za zajednice. U Uroševcu ovo mesto zauzima jedan predstavnik Aškalija u Skupštini opštine; u Orahovcu to je jedan zamenik predsednika opštine za zajednice. Bezbednost i sloboda kretanja Zajednica Aškalija nije prijavila nikakve veće probleme u pogledu bezbednosti i izgleda da je ova zajednica zadovoljna radom snaga bezbednosti, uključujući Kosovsku policiju. Privreda Brojke o nezaposlenima među pripadnicima aškalijske zajednice su posebno visoke, čak i kad se uporede sa opštom stopom nezaposlenosti na nivou Kosova. U napred pomenutim opštinama, stopa nezaposlenosti Aškalija kreće se od 95% do 100%. Neki od njih su uspeli da nađu zaposlenje u javnom sektoru ili u sektoru malih preduzeća, ali ukupno gledano pripadnici ove zajednice moraju izuzetno mnogo da se potrude da bi našli posao. Glavni problemi sa kojima se suočavaju zajednice u svojim opštinama su sledeći:
Obrazovanje S obzirom na to da pripadnici aškalijske zajednice govore albanski, oni se suočavaju sa manje problema u poređenju sa drugim zajednicama kad je reč o pristupu obrazovanju na jeziku koji je za njih odgovarajući, i uglavnom su uključeni u zvanični sistem javnog obrazovanja. Pa ipak, na njihov pristup obrazovanju može da negativno utiče težak društveno-ekonomski položaj pripadnika ove zajednice, i da ga otežavaju kulturni i socijalni aspekti. Naravno, i pripadnici aškalijske zajednice suočavaju se sa istim problemima kao i pripadnici drugih zajednica, kao što su:
Pristup zdravstvenoj zaštiti Pripadnici aškalijske zajednice često nemaju finansijskih sredstava da na odgovarajući način koriste usluge zdravstvene zaštite. Pristup drugim javnim institucijama Sve u svemu, ne čini se da se pripadnici aškalijske zajednice suočavaju sa problemima kad je reč o pristupu drugim javnim institucijama. Neki pripadnici aškalijske zajednice ipak su prijavili da se susreću sa teškoćama u fizičkom pristupu javnim institucijama, što je po pravilu rezultat nedostatka prevoza. Ostali problemi Na celom Kosovu, jedan od glavnih problema sa kojim se suočavaju pripadnici zajednice RAE je nedostatak dokumenata o vlasništvu.
U nekoliko opština, pripadnici egipćanske zajednice čine izneđu 1% i 5% od stanovništva u opštini:
Pripadnici egipćanske zajednice čine manje od 1% od stanovništva u opštini:
U vreme 1990-ih godina, kad je romska grupa bila podeljena na tri zasebne grupe, svaka od njih je pretendovala da se jasno razlikuje od druge dve. Oni koji su govorili uglavnom albanski jezik kao svoj jezik izjašnjavali kao Aškalije ili Egipćani.
Egipćani smatraju da su došli iz starog Egipta. Oni su nominalno muslimani, žive u ravnicama i urbanim zonama i po pravilu uživaju relativno visok životni standard u poređenju sa romskom i aškalijskom zajednicom.
Pripadnici egipćanske zajednice na Kosovu govore uglavnom albanskim jezikom.
Naravno, sve zajednice zastupljene su u velikoj meri u opštinskim komisijama za zajednice i u opštinskim kancelarijama za zajednice, mada treba imati u vidu da, zbog malog broja pripadnika zajednica koji žive u toj opštini, u Suvoj Reci ne postoji opštinska Kancelarija za zajednice. U oblastima u kojima nevećinske zajednice čine više od 10% od ukupnog stanovništva u opštini, opšte interese zajednice u opštinskim skupštinama zastupaju još i po jedan zamenik predsednika komisije za zajednice i zamenik predsednika opštine za zajednice; međutim, u ovom trenutku ta mesta ne drži ni jedan pripadnik egipćanske zajednice.
Bezbednost i sloboda kretanja Zajednica Egipćananije prijavila nikakve veće probleme u pogledu bezbednosti i izgleda da je ova zajednica zadovoljna radom snaga bezbednosti, uključujući Kosovsku policiju.
Privreda Stopa nezaposlenosti u zajednici Egipćana u opštinama u kojima žive procenjena je na 90% do 100%. U zavisnosti od jedne opštine do druge, pripadnici zajednice zaposleni su uglavnom u sektoru poljoprivrede, u privatnim preduzećima, a jedan manji broj njih našao je posao u zvaničnim institucijama u javnom sektoru.
Glavni problemi sa kojima se suočavaju zajednice u svojim opštinama su sledeći:
Obrazovanje S obzirom na to da govore albanski, đaci iz egipćanske zajednice koriste zvanične institucije sistema javnog obrazovanja. Pa ipak, kod njih postoji tendencija ranog napuštanja školovanja (po pravilu iz gore navedenih razloga).
Najvažniji problemi sa kojima se suočavaju pripadnici zajednica u opštinama u kojima žive su sledeći:
Pripadnici egipćanske zajednice često nisu u stanju da snose troškove zdravstvene zaštite.
Pripadnici egipćanske zajednice nisu prijavili nikakav problem koji se tiče pristupa drugim javnim institucijama.
Zajednica Goranaca na Kosovu je brojčano veoma mala, i uglavnom je okupljena u opštini Dragaš, u kojoj (zajedno sa bošnjačkom zajednicom) čini oko 25 od stanovništva u opštini, a njeni pripadnici žive uglavnom u gradu Dragašu i u okolnim selima. Jedan manji broj pripadnika goranske zajednice može još da se nađe u blizini Prizrena, Prištine, Kosova Polja, Obilića i Lipljana. Međutim, teško je da se proceni tačan broj Goranaca na Kosovu, tako da kad je reč o njihovom broju, često im se pridružuju brojke koje važe za bošnjačku zajednicu . U drugim opštinama, računa se da je broj pripadnika goranske odnosno bošnjačke1 zajednice do 3% od stanovništva u opštini.
Goranska zajednica je muslimanska grupa koja govori slovenski jezik, koja se, iako je tesno povezana sa bošnjačkom zajednicom, ipak smatra da čini zasebnu etničku grupu. Većina goranske zajednice živi izvan države, u Srbiji, Makedoniji i Albaniji. Goranci tradicionalno idu na rad u inostranstvo, tako da je teško da se proceni njihov tačan broj. Osim toga, zbog činjenice da su u popisima stanovništva održavanim pre 1999. godine Goranci (zajedno sa Bošnjacima i Torbešima) bili objedinjeno kategorisani kao 'muslimansi slovenskog porekla', teško je da se utvrdi tačan broj pripadnika goranskog stanovništva.
Goranski jezik, koji oni pominju kao Našuski (što otprilike u prevodu znači 'naš'), sličan je jeziku koji se govori u zapadnim delovima Makedonije, te iako se razlikuje od drugih slovenskih dijalekata koji se govore na Kosovu, mogu da ga razumeju ljudi koji govore srpski, hrvatski i bošnjački jezik. Goranski jezik najbolje može da se identifikuje kao dijalekt makedonskog jezika, iako se veoma mnogo razlikuje od standardnog književnog makedonskog jezika, a čak se razlikuje i od jednog sela do drugog. Taj jezik nije standardizovan i ne postoje pisana naučna dela o goranskom jeziku.
Politička zastupljenost U Dragašu, izabrana su dva (2) predstavnika goranske zajednice u opštinsku skupštinu.
Naravno, sve zajednice zastupljene su u velikoj meri u opštinskim komisijama za zajednice i u opštinskim kancelarijama za zajednice, mada ni u jednoj opštini nijednom od tih institucija ne rukovodi neki predstavnik goranske zajednice. Pored toga, u oblastima u kojima nevećinske zajednice čine više od 10% od ukupnog stanovništva u opštini, opšte interese zajednice u opštinskim skupštinama zastupaju još i po jedan zamenik predsednika komisije za zajednice i zamenik predsednika opštine za zajednice; ni u ovom slučaju, ta mesta ni u jednoj opštini ne drži ni jedan predstavnik goranske zajednice. Bezbednost i sloboda kretanja Zajednica Goranaca nije prijavila nikakve veće probleme u pogledu bezbednosti i izgleda da je ova zajednica zadovoljna radom snaga bezbednosti, uključujući Kosovsku policiju.
Privreda Ima veoma malo informacija o zaposlenosti pripadnika goranske zajednice, ali nam brojke iz Dragaša i Mitrovice govore da je stopa nezaposlenosti visoka, između 90% -95%. Glavni problemi sa kojima se suočavaju zajednice u opštinama u kojima žive su sledeći:
Obrazovanje Procenjuje se da oko 70% učenika Bošnjaka i Goranaca pohađa nastavu u školama u okviru opštinskog obrazovnog sistema na albanskom jeziku. Pristup zdravstvenoj zaštiti Pripadnici goranske zajednice nisu prijavili nikakav problem koji se odnosi na pristup uslugama zdravstvene zaštite. Pristup drugim javnim institucijama Pripadnici goranske zajednice nisu prijavili nikakav problem koji se tiče pristupa drugim javnim institucijama.
1 Ove brojke su kombinacija informacija o goranskoj i bošnjačkoj zajednici.
Projekat podrzan od strane Kancelarije za pitanja zajednica
